Was vroeger alles beter?

                              Vraag jezelf niet af waarom het vroeger beter was dan nu.
                              Het getuigt van weinig wijsheid als je daarnaar vraagt.
                                                                                                            Prediker 7: 10

Deze menselijke vraag herkennen we allemaal wel. Wat er nu soms gebeurt, dat hoorde je vroeger toch niet? Denk nog even aan die enorme explosies in Den Haag en in Purmerend met dramatische gevolgen. Het was trouwens wel hartverwarmend om te zien hoeveel medeleven er in Den Haag op gang kwam. Binnen enkele dagen was er een indrukwekkend geldbedrag voor de slachtoffers ingezameld.
Oorlogen in de wereld zijn er altijd wel geweest maar daarom niet minder erg. Hoe raar het misschien ook klinkt, je ‘went’ er misschien wel aan na verloop van tijd. Maar oorlog mág natuurlijk nooit gewoon worden.

Hoe was het vroeger?

Het is nog maar de vraag óf het vroeger allemaal beter was. Er zijn in de geschiedenis dingen gebeurd waar we nu met verbijstering naar kijken. Daar verlangen we niet naar terug.
Zomaar enkele voorbeelden: in de oudheid werden er kinderoffers aan goden gebracht. In het Romeinse Rijk werden christenen als een volksvermaak voor de leeuwen geworpen en de kruisiging was toen een gebruikelijke dood.
In de middeleeuwen kwamen mensen die als heks of ketter werden beschouwd op gruwelijke wijze aan hun eind. De ‘zwarte dood’ (de pest) maakte tientallen slachtoffers in Europa. Stadsbranden verwoestten grote delen van steden in een tijd dat huizen nog van hout waren.

Eeuwen lang hoorde slavenhandel en slavernij er ‘gewoon’ bij en dit werd pas in de loop van de 19^e eeuw afgeschaft. Dat wil niet zeggen dat iedereen toen ook direct in de praktijk gelijke rechten had.
Genoeg narigheid, het is wel duidelijk: we moeten niet te gemakkelijk spreken over ‘die goeie ouwe tijd’.

De nostalgie van ‘Het dorp’
Prediker wil ons bewaren voor de valkuil dat de menselijke beschaving achteruit is gegaan en dat alles minder goed is dan vroeger. Wie het verleden idealiseert en tot norm maakt, blijft leven in vroeger tijden. Dat is niet verstandig zegt Prediker. Het is ook niet aan ons om een oordeel over de tijden en mensen te vellen, dat kunnen we beter aan God overlaten. Hij is de God van de tijden die in Prediker 3 allemaal worden genoemd.
Ook Paulus zegt dat het oordeel over de geschiedenis niet aan ons is maar aan God ‘… omdat Hij het is die aan het licht zal brengen wat in het duister verborgen is en zal onthullen wat de mensen heimelijk beweegt’ (1 Corinte 4: 5. Het ontbreekt ons aan dit goddelijke overzicht van alles en daarom schiet onze wijsheid tekort.
Het lijkt verleidelijk om nostalgisch om te kijken zoals Wim Sonneveld doet in het liedje ‘Het dorp’. Maar wie omkijkt naar gisteren, staat met de rug naar de toekomst en ziet niet de mensen van vandaag. Het verleden wordt dan leidend en krijgt meer aandacht dan het heden.

‘Leer mij slechts het heden dragen…

… met een rustig kalme moed’ zingen we in het lied ‘Wat de toekomst brengen moge’. ‘Slechts’ het heden dragen maar daar hebben we vaak al onze handen en vooral ons hart vol aan. Die innerlijke rust en kalmte is er ook niet altijd wanneer ons leven ingrijpend verandert of wanneer we zorgen hebben.
Toch mogen we leven in het heden van 2025, als de tijd die we vandaag van God ontvangen. In dat vertrouwen mogen we dit nieuwe jaar met goede moed ingaan, in de hoop dat we de weg naar morgen zullen vinden. Dat is de wijsheid die we ook in psalm 90: 12 tegenkomen: ‘Leer ons zo onze dagen te tellen dat wijsheid ons hart vervult’.

Ds. Evert van der Veen